DORPSKERN DE HORST (GROESBEEK)
HAAR INWONERS EN BEBOUWING 1850-1947
Het
dorp De Horst te Groesbeek is veel meer dan de huidige dorpskern dat
omstreeks 1850 is ontstaan. De basis van De Horst ligt op De Heikant
(Kranenburgerstraat, Boerensteeg en Dennenkamp) en,De Plak (Ketelstraat,
Hoge Waldseweg en de Lage Horst). Samen vormen ze de basis van het huidige De Horst. Elders op
de website zal op korte termijn webpagina's van de andere delen
van De Horst verschijnen op basis van gegevens van Leo Zilessen.
De aanleiding voor deze aparte webpagina over de dorpskern De Horst ligt
in een plattegrond rond 1940. Zoals vermeld is de dorpskern De
Horst pas ontstaan rond 1850. Tot die tijd was het woeste grond
in eigendom van de gemeente Groesbeek. De gemeente bood vanaf 1850 de
mogelijkheid tot ontwikkeling door middel van verpachting en eigendomsoverdracht.
In het begin werd de grond gebruikt voor landbouw, later verschenen andere activiteiten zoals winkels. Het aantal gebouwen
tot 1944 was (zeker in vergelijking tot de huidige bebouwing)
relatief beperkt. Naast (kleine) boerderijen werden in het begin van de 20e eeuw in de dorpskern ook een
windmolen (1905), een lagere school en woning voor de hoofdonderwijzer
(1914),
een kerk met pastorie
(1928), een klooster (1939), middenstandspanden (bakkerijen, smederij,
cafés en
winkels) en woningen. De dorpskern van De Horst bevindt zich op het
kruispunt
van de Hooge Horst (nu Hoge Horst en Reestraat), de Ketelstraat en de
Plakseweg.
De gehele dorpskern is tijdens de Tweede Wereldoorlog in het najaar van
1944 en voorjaar 1945 (verder aangeduid als 1944-45) vrijwel
geheel verwoest. Slechts delen van gebouwen stonden nog overeind, die
na de
oorlog soms nog een tijdelijke functie kregen (zoals de pastorie als
noodschool). Anno 2012 is de dorpskern van De Horst bijna geheel
volgebouwd en
zijn de boerderijen met hun achterland verdwenen. De Horst is sinds haar ontstaan in 1870
onmiskenbaar veranderd.
De Hooge
Horst van links naar rechts: achter de rogmiet het achterhuis van
Grad Peters, pastorie en parochiekerk, bakkerij Knipping, schoenmakerij
Petje Kosman en een gedeelte van het klooster in aanbouw.
Op de
voorgrond zijn Gradus, Agnes en Jan Peters, piepers aan het rooien op hun land.
De overzichtsfoto geeft een mooi tijdsbeeld van het dorp De Horst in de jaren '30
van de vorige eeuw.
Bron: familie Gradus Peters.
Aanvullende informatie
Links van de foto staat een `Korenmijt` (Rogmiet in het
Groesbeekse dialect). De korenmijt is afgedekt met gedorst lang roggestro en in
de top voorzien van een ijzeren hoepel die om een wagenwiel heeft gelegen. Op de
top van de korenmijt is een `GEK` geplaatst. ( Een bosje stro dat aan de
bovenkant met sterk ijzerdraad of wis strak bij elkaar is gebonden). Dit om
inregenen te voorkomen (aldus Jan Eikholt Gzn).
Toelichting plattegrond De Horst
Hieronder is een
schematische weergaven van de plattegrond van De Horst rond 1944 weergegeven. De werkelijke plattegornd is op de hoofdpagina van De Horst geplaatst. De precieze datum is
onbekend, maar het zal rond 1940 zijn aangezien het klooster (ingewijd in 1939)
is weergegeven.
1 R.K. kerk Goddelijk Hart van Jezus
2 Pastorie
3 Woning hoofdonderwijzer lagere school
4 Lagere school
5 Hendrikus (Drikus ) Hopmans
6
Matthijs (Tieske) Sanders
7 Gradus (Grad) Peters.
8 Bakkerij Jo Knipping – Hein Hoedemaker
9 Petrus ("Petje de schoester") Kosman
10 “Zustersklooster”
11 Bewaar- en naaischool ("meisjesschool") van het klooster
12 Theodorus
(Dos) Peerenboom
13 Matthijs (Thies) Theunissen
14 `Pijnappel`
15 Parochiekerkhof
16 Johannes (Jan) Theunissen
17 Peter Kersten
18 Antonius
(Antoon) Peerenboom
19 Antonius
(Toon) Kosman
20 Molen, maalderij, winkel en woonhuis “De Korenbloem”
21 Café Peters (van de Apsolon)
22 Antonius Coenen
23 Winkel Gerrit Kerkhoff
24 Smederij
Gerrit Kerkhoff
25 Petrus (Piet) Hofmans en Hendrikus (Hen) Kerkhoff
26 Bakkerij Antoon Oomen
27 Timmermanswerkplaats en woning van Joseph (Joep) Thijssen
Panorama van De Horst vanaf het Reichswald circa 1914.
Gezicht op De Horst vanuit het Reichswald rond 1914. Goed
zichtbaar zijn links van het midden de molen en rechts van het midden
de lagere school.
Op deze pagina wordt De Horst in beel gebracht vóór en ná de Tweede Werleld oorlog.
Onderaan
de pagina zijn twee foto's weergegeven van (de omgeving) van De Horst
genomen vanuit geallieerde bommenwerpers in november 1944 en
januari 2945.
TOELICHTING
1 R.K. Kerk Goddelijk Hart van Jezus
Vooroorlogs adres:
Hooge Horst (nu Reestraat)
Functie: Rooms-Katholieke
kerk
Bouwjaar: 1928
(inwijding kerk)
Nadere informatie
De ingang van de
kerk was aan de huidige Reestraat (voor de oorlog ook Hooge Horst). De kerk is
in 1944-45 verwoest en na de oorlog niet op dezelfde plek herbouwd, maar in de
Ketelstraat op ongeveer de plek van de vooroorlogse lagere school. Op de
vooroorlogse locatie staat nu het voormalig café-pension “De Korenbloem”.
Vooroorlogse
parochiekerk gebouwd in 1928.
Bron:
Oud-Groesbeek in woord en beeld, door G.G. Driessen.
Inwijding parochiekerk De Horst met links de pastorie in 1928.
Bron:
Oud-Groesbeek in woord en beeld, door G.G. Driessen.
Inwijding van de kerk en parochiekerk op De Horst in 1928 met links het huis van Gradus Peters
.
Bron: R.K. Schutterij St.
Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.)
Inwijding
van de parochiekerk in 1928 met Mgr. Diepen in het portiek van de
pastorie terwijl de schooljeugd onder leiding van
hoofdonderwijzer Janssen hem toezingen..
Bron: R.K. Schutterij St.
Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.)
Vendelhulde aan pastoor C. Van der Leeden voor de pastorie in 1936.
Een van de vendeliers is Bart Peters (links), zoon van Gradus
Peters die tegenover de pastorie woonde. (Bron: R.K. Schutterij
St. Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.).
Bron: R.K. Schutterij St.
Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.)
2 Pastorie
Vooroorlogs adres:
Hooge Horst.
Bouwjaar: 1928
(inwijding kerk).
Functie; pastorie
van de katholieke kerk.
Hoofdbewoner:
pastoor Cornelis van der Leeden. Van der Leeden is geboren op 18-8-1893
te Engelen (Noord-Brabant). Van der Leeden is 29-5-1920 tot
priester gewijd. Vanaf 1926 tot 1928 was hij kapelaan te Groesbeek
('moederkerk' bij pastoor Rovers). Van der Leeden is stichter (en
bouwpastoor) van de parochie De Horst, waarvan de kerk in juni 1928 werd
ingewijd. Van der Leeden nam afscheid (emeritaat) op 7 februari 1969,
na ruim 40 jaar pastoor te zijn geweest van De Horst. Van der Leeden
is overleden
op 15-11-1970 te Nijmegen (ziekenhuis).
Nadere informatie
De pastorie was
verbonden met de kerk (zie plattegrond). De pastorie is in 1944 verwoest en na
de oorlog niet op dezelfde plek herbouwd, maar in de Ketelstraat op ongeveer de
plek van de vooroorlogse lagere school. Na de oorlog was de pastorie niet
volledig verwoest en kreeg voor een korte periode een andere functie. Hierbij
enkele aantekeningen van Jan Eikholt (Gzn.) hierover:
“ Van de oude pastorie van pastoor Van der Leeden, die aan de Hoge Horst
stond precies tegenover de woning van Gradus (Grad) Peters, stonden nog enkele
muren overeind. Met gebruik van stukken triplex van zweefvliegtuigen zijn hier
twee kamers regenwaterdicht, gemaakt. Van deze kamers zijn twee leslokaaltjes
gemaakt en er werd om beurten in twee groepen op voor- en namiddag les gegeven.
Ik kan me dit nog goed herinneren, omdat ik ook in deze ´school´ nog
maandenlang les heb gehad.
Nabij de verwoeste kerk vond men tussen het
puin de wijzerplaat van de torenklok.
Bron: www.geschiedenisgroesbeek.nl.
De zwaar beschadigde
pastorie en rechts daarvan alles wat er over
bleef van de kerk. Pastoor Van der Leeden woonde in een primitief
opgelapt
kamertje van het verwoest klooster, maar was meestal afwezig vanwege
zijn
fameuze bedeltochten en preken door het hele land. Een pater deed
zondags de
Heilige Mis in de ook al erg primitief herstelde kapel van het
klooster. Met
het bijeen gebedeld geld kon in 1948-1949 de noodkerk gebouwd worden
(later
parochiehuis en nu dorpshuis “De Slenk”). Naar een ontwerp
van architect Van
der Laan werd de nieuwe kerk gebouwd., die in 1952 kon worden ingewijd,
compleet met klokken, waar pastoor Van der Leeden zo trots op was. Rechts
op de voorgrond liggen de restanten van de wonig van Grad Peters,
wiens huis aan de andere kant van weg tegenover de pastorie en kerk stond.
Bron: Inleiding
door Leo Zilessen,
http://www.geschiedenisgroesbeek.nl/inleiding.htm.
3 Woning hoofdonderwijzer lagere school
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: circa 1914 (= bouwjaar lagere school).
Functie: woning hoofdonderwijzer lagere school.
Hoofdbewoner: Th. Janssen (“D’n Lange”).
Nadere informatie
De hoofdonderwijzer
Th. Janssen werd benoemd in 1927. Naast lager onderwijs gaf hij ook land- en
tuinbouwonderwijs en Latijnse les aan de misdienaars van de parochie. Samen met
de andere bewoners van De Horst onderging hij het oorlogsgeweld en de evacuatie
via Duitsland. In 1946 ruilde hij van standplaats, met Jan Bogels, die in 1942
hoofd was geworden van de lagere school in Sint-Michielsgestel. De woning is in
1944 verwoest. Na de oorlog is er geen nieuwe woning voor de hoofdonderwijzer
gebouwd.
Verwoeste woning
van hoofdonderwijzer Th. Janssen aan de Ketelstraat
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting herrijst", door G.G. Driessen.
4 Lagere school
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: 1914.
Functie: katholieke lagere school.
Nadere informatie
De school is na de
oorlog op een andere plek herbouwd, namelijk op de Plakseweg tussen het klooster
en boerderij Peerenboom. De school heet tegenwoordig “Op de Horst”.
Over de geschiedenis
het volgende op haar website:
“ Basisschool "Op De Horst” heeft al een
zeer lange geschiedenis achter zich. In 1914 begonnen als vierde gemeentelijke
school. In het raadsbesluit van 2 september 1913 kunnen we daarover het
volgende lezen: "Sedert jaren wordt door de bewoners van de Horst, Plak en
Duusteren aangedrongen op den bouw eender school in die buurtschappen. Wegens
toeneming der bevolking en de grote afstanden welke de kinderen hebben af te
leggen om de openbare scholen te bereiken, is de behoefte aan ene school in
dat gedeelte der gemeente meer en meer toegenomen en heeft de Raad gemeend voor
den aandrang te moeten zwichten. Het aantal leerplichtige kinderen, hetwelk in
genoemde buurtschappen woonachtig is, bedraagt 128.” In 1926 werd de
gemeentelijke school IV opgeheven en werd het een bijzondere school(na een
diepgaand conflict tussen pastoor Roovers en de bewoners van de Horst) en kreeg
de naam St. Aloysius. Het schoolgebouw stond op de hoek Reestraat-Ketelstraat.
Tijdens de oorlog, in ‘44/’45 werd de school onherstelbaar verwoest. In 1950
werd aan de Plakseweg een nieuwe lagere school opgericht. De naam bleef St.
Aloysius. In 1960 werd de kleuterschool St. Janneke gebouwd. In 1985 werden
lagere scholen en kleuterscholen bij elkaar gevoegd in Nederland, zo ook op de
Horst. De toen ontstane basisschool kreeg de naam "Op De Horst”.
De vooroorlogse lagere school op De
Horst omstreeks 1917. De school is gebouwd in 1914 en verwoest in 1944-45.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
Na de oorlog stond de
lagere school er nog wel, maar daar mee was alles gezegd. Het gebouw was zo
zwaar beschadigd, dat het niet meer te herstellen was. Het is grotendeels
gesloopt en met de restanten is toen een noodschool van drie klaslokalen
gebouwd.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting herrijst", door G.G. Driessen.
5 Hendrikus (Drikus) Hopmans
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: café, boerderij en kolenhandel.
Hoofdbewoner: Hendrikus (Drikus) Hopmans,
echtgenoot van Lies Zwitserloot.
Het pand Hoge Horst nummer 56 was in bezit van
de familie Drikus Hopmans-Zwitserloot en op deze foto uit 1945 is er nog maar de helft
van te zien. Behalve een boerderij was er in het gebouw ook een cafébedrijf en
een kolenhandel gevestigd. In het begin van de vijftiger jaren is het bedrijf
weer herbouwd en het word nog steeds beheerd door de familie Hopmans. Deze foto
geeft een aardig beeld van de 'toestand der wegen' die omgeploegd waren door
tanks. Verder konden zijn nog minder prettige verrassingen in de vorm van
mijnen en dergelijke bevatten.
Bron:
Inleiding door Leo Zilessen http://www.geschiedenisgroesbeek.nl/inleiding.htm.
6 Matthijs (Tieske) Sanders
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Matthijs (Tieske) Sanders, echtgenoot van Petronella (Nel) Denissen
Nadere informatie: Nel Denissen is zus van Dien en Netje Dennissen die
ook op de Horst woonden (zie respectievelijk 9 en 19).
De zwaar
beschadigde boerderij van de familie Sanders aan de Hoge Horst in 1945.
Bron: Digitaal
fotoarchief Leo Zilessen.
7 Gradus (Grad) Peters
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: waarschijnlijk rond 1850 (gerenoveerd in 1911).
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Gradus (Grad) Peters.
Nadere informatie
De boerderij is waarschijnlijk gebouwd rond 1850 en gekocht
door Jan Toonen en Elisabeth Thoonen uit Malden op 23 augustus 1871 van de familie Gerard Albers-Anna Boskamp.
Na de komst van Jan en Elisabeth op De Horst wertd op 4 juni 1871 hun zoon
Petrus (Peter) werd geboren. Na de dood van Jan op 6 augustus 1872 hertrouwde
Elisabeth met de weduwnaar Lambertus Peters. Hun zoon Gradus Peters wordt later
de hoofdbewoner. Gradus was echtgenoot van Mathea Petronella (Nel) Otten
(overleden in 1934) en was daarvoor getrouwd met Agnes Jansen (overleden in
1916). Gradus was naast landbouwer ook grafdelver en voorlezer van gemeentelijke
berichten vlak na de Heilige Mis. Na de Mis bleef men nog altijd even
napraten op het kerkplein. Een prima gelegenheid om de berichten voor te lezen.
Het voorlezen van de
berichten kostte een dubbeltje.
Volgens
Jan Eikholt (Gzn.) las Grad Peters ook andere berichten voor:
" Grad las niet alleen de Gemeentelijke
berichten voor, wat maar heel sporadisch voorkwam, maar veel meer de
berichten van de boeren die iets te koop aanboden. (Bijvoorbeeld:” Beste toom
biggen te koop bij Gerrit Eikholt Lage Horst” of “Jonge konijnen te
koop bij Tieske Sanders Hoge Horst”) enzovoorts. Ook de berichten inzake
vergaderingen van Boerinnenbond, Boerenbond, Jonge boerenstand of
voetbalclub DVS, rijvereniging, schutterij St.Hubertus enzovoorts. werden
afgelezen. Ook het laten bijschrijven van rente op het spaarbankboekje
bij de Boerenleenbank ( voor een bepaalde datum) werd op deze manier
bekendgemaakt. Als Grad na de Mis op de kerktrappen voor de kerk ging staan
werd het stil op het kerkplein. Niemand wilde wat missen".
Het huis van Gradus Peters stond precies
tegenover de pastorie en is na de oorlog iets meer naar het westen herbouwd op de
Hoge Horst. Het nieuw huis was gereed in 1951.
Daarvoor woonde de familie in een (witte) noodwoning (zie hieronder).
Huis familie Peters waarschijnlijk gebouwd rond 1850
Bron: familie Gradus Peters.
Op
de voorgrond de volledig verwoeste woning van Grad Peters op de Hoge
Horst met daarachter het zwaar gehavend klooster op de Plakseweg.
Bron: " Wij moesten alles achterlaten", door G.W.J. Theunissen.
Noodwoning met rode dakpannen van de familie
Peters met daarachter het hersteld klooster. Na de oorlog stonden er meer van
deze witte noodwoningen met rode dakpannen. Ze waren gebouwd met zogenoemde
Mill-platen, een mengsel van stevige houtwol en cementspecie. Waarschijnlijk zo
genoemd naar de plaats Mill in Noord-Brabant waar ze gemaakt werden.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
Witte noodwoning
van de familie Peters met van links naar rechts:: Mien, Jan en Gradus
Peters.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
8 Bakkerij Jo Knipping en Hein Hoedemaker
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: omstreeks 1929 (na bouw kerk en voor overlijden van Maria Wilhelmina Coenen).
Functie: bakkerij annex winkel.
Hoofdbewoner: Johan (Jo) Knipping (overleden
in 1938), echtgenoot van Maria Wilhelmina Coenen (overleden in 1931) en Albertina
Gertruda Scholten. Na zijn overlijden hertrouwt Albertina met de bakkersknecht
Hendrikus (Hein) Hoedemaker.
Nadere informatie
Zie De Horst: café-winkel “De Korenbloem” en
bakkerij Knipping-Coenen door Leo Zilessen.
Links bakkerij Knipping en rechts de
parochiekerk.
Bron: Digitaal fotoarchief Leo Zilessen.
9 Petrus ("Petje de schoester") Kosman
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: start bouw 1926 en oplevering 1927.
Functie: woonhuis en werkplaats (schoenmakerij)
Hoofdbewoner: Petrus (Petje) Kosman,
echtgenoot van Alberdina (Dien) Dinnissen.
Nadere informatie
De schoenmakerij is in 1944-45 verwoest en op
dezelfde plek herbouwd. Petrus was broer van Antonius
(Toon) Kosman van de Hooge Horst. Drie zussen Dinnissen woonden voor de oorlog
op De Horst. Na de oorlog is de schoenmakerij overgenomen door pleegzoon Hein van Eck (door iedereen Hein van Petje genoemd.
10 “Zustersklooster”
Vooroorlogs adres: Plakseweg.
Bouwjaar: start bouw in 1938 en oplevering 1939.
Functie: klooster met kapel.
Hoofdbewoner: Zusters Franciscanessen van Mariadal te Roosendaal.
.
Nadere informatie
De zusters namen hun intrek in 1939, dus
derhalve kunnen we er vanuit gaan dat het klooster
toen is gebouwd. De patroonheilige van
het klooster is het Heilige Hart van Jezus. Het klooster heeft zwaar
geleden
onder de Tweede Wereldoorlog. In het najaar van 1944 hebben de bewoners
van De Horst van 17 september tot 18 oktober in de kelders van het
klooster geschuild. Eén zuster werd getroffen door een granaatscherf waaraan ze overleed.
Anno 2008 is het klooster geïncorporeerd een kleine straat, Franciscanessenhof,
en is verbouwd tot meerdere huizen.
Het klooster en bijgebouwen (zie 11) zijn gebouwd op de grond van Antoon
Gerrits en zijn echtgenote Marie (Mareetje) Peters (halfzus van Gradus Peters
van de Hooge Horst). Na de dood van Antoon heeft Maria de grond aan het
klooster geschonken in ruil dat het Klooster haar gedurende haar oude dag zou
verzorgen. Marie is overleden in 1943.
Marie Peters voor
haar huis op de Plakseweg met links huis van Gradus Peters en rechts de kerk en de
schoenmakerij van Petrus (Petje) Kosman.
Bron: Digitaal fotoarchief Leo Zilessen.
Vendeliers Sint Hubertus bij het huis van Marie Peter met op de achtergrond het huis van Pijnappel.
Informatie door Jan Eikholt Gzn.: ":Er zijn toen bij de oude kerk , maar ook bij het huis van Marie Peters (op
De Horst bekend als “Dikke Toon zien Mareej”) , meerdere foto’s gemaakt. Zie ook
de foto’s in het boek over de schutterij Sint Hubertus. Deze foto is echter door de twee
vendeliers in scene gezet voor de fotograaf. Men ging niet oefenen in het (in
die tijd) witte uniform. De
vrouw op de hoek van het huis is niet met zekerheid thuis te brengen. Ik
veronderstel dat de meest rechtse vendelier Jan Kosman is en wel, omdat zijn
vendel lichter ( lichtgroen) van kleur is . Bart Peters (zoon van Gradus Peters) sloeg het meer
donkere rode vendel. Dit overigens tot grote ergernis
van de pastoor die rood de kleur van de socialisten vond.
Ook de wat gedrongen gestalte van Jan Kosman
(hij was bijna een kop kleiner dan Bart Peters), spreekt hier voor. Ook leuk op
deze foto is de “putwip” voor het huis en het kleine schuurtje in de wei dat
gebruikt werd als nachtverblijf voor schapen, kippen of jongvee. Ik veronderstel
dat er sprake was van jongvee of schapen, maar het kan ook een geit geweest
zijn, gezien het feit dat de jonge aanplant van de fruitboompjes op de foto
naast de rechtse vendelier, omwikkeld is met gaas tegen vraatschade. Het was in
elk geval “hooitijd” duidelijk te zien aan de “huijopper”uiterst rechts. Mei
/Juni dus.
Dat de foto in dezelfde tijd gemaakt is als de
foto uit mijn boek over de schutterij leid ik af van de middelste foto op blz.
24 . Hier zie je duidelijk de jonge koolplantjes in de tuin, ook in
Mei/Juni.
Bron: famiileiarchief Gradus Peters
Het klooster op De Horst werd zwaar door de oorlog getroffen.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting herrijst", door G.G. Driessen.
Het klooster in 1945
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting herrijst", door G.G. Driessen.
Het
klooster is gebouwd in 1938-1939. het is nooit afgebroken. Wel is het
in de oorlog grotendeels verwoest, weer herbouwd en later verschillende
keren verbouwd. De naam "De lage Horst" is van latere datum. Werkenrode
heeft er met een dependance gezeten, later is het klooster verbouud tot
verschillende woningen en is de Franciscanessen-hof als straat
(buurtje) ontstaan. De rechtervleugel van het klooster (en enige
bebouwing naar achteten) is toen gesloopt. Op deze plek zijn ook
woningen gebouwd.
Bron: Facebook.
11 Bewaar- en naaischool ("meisjesschool") van het klooster
Vooroorlogs adres: Plakseweg.
Bouwjaar start bouw 1938 en opening op 27 februari 1939.
Functie: , onderwijs (waaronder naailessen en
kooklessen voor de Boerinnenbond)
en wijkverpleging).
Hersteld klooster
met op de voorgrond de nieuwe lagere school (gebouwd in 1950).
Bron: www.geschiedenisvangroesbeek.nl
12
Theodorus (Dos) Peerenboom
Vooroorlogs adres: Plakseweg.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Theodorus (Dos) Peerenboom,
echtgenoot van Hendrina Grada Nillessen
(geen kinderen) en na haar dood met Anne Eeren.
Nadere informatie
Dos Peerenboom is zoon van Hendrikus Peerenboom (geboren te
Heumen, zoon van Theodorus Perenboom en Joanna Gerrits) en
Bernardina Jacobs (geboren te Groesbeek, dochter van Antoon Jacobs
en Hermina Rutjes, getrouwd te Ubbergen).
Bernardina wordt in diverse andere akten ook Hendrina genoemd. Bernardina
trouwde in 1877 met Wilhelm Lamers en zij gingen samen wonen op de
Plakseweg. Na het overlijden van Wilhelm hertrouwt Bernardina in 1880 met
Hendrikus Peerenboom. Dos is broer van Antoon Peerenboom op de
Hooge Horst (zie 18) en van Theodora Peerenboom, echtgenote van
Jan Theunissen (zie
16). Na de oorlog is de boerderij herbouwd op
dezelfde plek.
13 Matthijs (Thies) Theunissen
Vooroorlogs adres: Plakseweg.
Bouwjaar: onbekend.
Functie:
boerderij.
Hoofdbewoner: Matthijs (Thies) Theunissen,
echtgenoot van Maria Publichuizen.
Nadere informatie
Thies
Theunissen is zoon van Theodorus Theunissen en een broer van Jan
Theunissen die in de Ketelstraat woonde (zie 16). Hun ouders zijn
van Na de oorlog is de boerderij op dezelfde plek
herbouwd. Theunissen woonde achter Peerenboom en het had via de Plakseweg een
“eigen weg”, het “Presaessiepaedje' genoemd, dat doorliep richting de “Voartse
brug” in de Ketelstraat.
Boerderij van
Matthijs Theunissen en Maria Publichuizen in 1932 met hun kinderen. De kinderen
zijn van links nar rechts: Eduard, Theodorus,
Dora, Annie en Lies Theunissen.
Bron:
Aanvulling
Aan de
Ketelstraat
bij de Leigraaf woonden Hannes Rutten en Hermina Verheijen met Drikus,
Annie, Marie, Jan en Mathilda (Tiel). Jan is helaas in 1940 aan
het begin van de Tweede Wereldoorlog
op de Grebbenberg gesneuveld. Vader Hannes was in 1939 gestorvern.
Mathilda (Tiel) trouwde in 1941 met Jan Theunissen uit de Dennenkamp
die kwam invonen.
Na de oorlog woonden Jan en Tiel met hun kinderen tijdelijk in het
kippenhok
van Tiel’s thuis; het enige gebouw wat overgebleven is van de
bombardementen
in 1944-45. Als uitbreiding is er met stenen van het huis een
slaaplamer aan het tijdelijk onderkomen aangebouwd. In 1947 was de
nieuwe boerderij van Jan en Tiel klaar. Ook in de Ketelstraat, maar
dan dichter bij De Horst namelijk links van het huis
van Pijnappels (zie
14).
Rond 2 of 3 november 1962 brak er brand uit op de boerderij: de riet en
kap
brandde geheel af. Gelukkig was de vloer van beton waardoor her rest
van het
huis gespaard bleef. Al anderhalve maand later op 24 december
(daags voor kerst) zat het dak er weer op, maar
nu met dakpannen in plaats van riet. De familie Theunissen-Rutten trok
in het voorjaar 1963 weer in de boerderij. Hun tijdelijk onderkomen was
een barak van
de aannemer Bogels. (Bron: Jan Theunissen Jr.)
Na de oorlog aan de Ketelstraat de noodwoning (voormalig kippenhok) van de familie Theunissen-Rutten.
Links staat Jan Theunissen en rechts zijn echtgenote Mathilda Rutten
met in haar armen hun dochter Mientje en voor hun zoon Jantje.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting herrijst", door G.G. Driessen.
14 Pijnappel
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: woonhuis.
Hoofdbewoner: onderwijzeres Pijnappel.
Nadere informatie
Na de oorlog is het verwoeste huis jarenlang blijven liggen tot
in de jaren '50 op dezelfde plek door Antoon (Toon) Rutten een niuew
huis is gebouwd. Waar de oorspronkelijke bewoner (of bewoners) zijn
gebleven, is onbekend.
Aan de Ketelstraat
bleek het huis van `Pijnappel` nog overeind te staan; het was helaas
onherstelbaar beschadigd.
Bron: http://www.geschiedenisgroesbeek.nl.
Overzichtsfoto De Horst vanaf de Ketelstraat
met rechts vooraan het kerkhof , daarna de toenmalige lagere school en de kerk.
Links vooraan is het huis van `Pijnappel`, daarachter bakkerij Knipping en
het
huis van Gradus Peters recht tegenover de kerk aan de andere kant van
de Hooge Horst.
Bron: familie Gradus Peters.
15 Parochiekerkhof
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: waarschijnlijk rond stichting
parochie in 1928.
Functie: katholiek kerkhof van parochie De Horst.
Parochiekerkhof De Horst na 1931 met in
het midden naast de grafzerk pastoor C. Van der Leeden en links
Gradus Peters (grafdelver) .
Bron: Digitaal fotoarchief Leo Zilessen.
16 Johannes (Jan) Theunissen
Vooroorlogs adres: Ketelstraat.
Bouwjaar: circa 1910
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Johannes (Jan) Theunissen, echtgenoot van Theodora Peerenboom.
Nadere informatie
Jan
Theunissen en Hendrina Peerenboom trouwen in 1910 en bouwen in de
ketelstraat op een stuk land van de vader van Jan (Theodorus
Theunissen' een boerderij. Hun dochter Maria Helena trouwt in 1953
met Martien Sommers. Jan is een broer van Matthijs Theunissen (zie 13)
en Theodora is een zus van Dos Peerenboom van de Plakseweg (zie 12) en
Antoon Peerenboom op de Hooge Horst (zie 18).
17 Peter Kersten
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Peter Kersten, echtgenoot van Anna van de Locht.
Nadere informatie
Peter was een zoon van Rijn Kersten en Elisabeth van Ewijk en een broer
van Maria Kersten (zie 18). Rijn Kersten en Elisabeth van Ewijk
woonden rond 1900 op de hoek van de Ketelstraat en de Hogewaldseweg,
toen adresnummer G-43. Peter en Anna trouwden in 1913 te
Groesbeek. Hun zoon Rijn (“Rein van Moet
ziene joong) werd na de oorlog hoofdbewoner van het herbouwd huis op
dezelfde locatie.
Noodwoningen aan de Hoge Horst van links naar rechts: Hopmans, Kersten en Peerenboom .
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
18 Antonius (Antoon) Peerenboom
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Antonius (Antoon) Peerenboom,
echtgenoot van Maria Kersten.
Nadere informatie
Antoon Peerenboom was een broer
van Theodorus (Dos) Peerenboom van de Plakseweg (zie 12) en
Theodora Peerenboom van de Ketelstraat (zie 16). Maria Kersten is
een dochter van Rijn Kersten en Elisabeth van Ewijk en zus van Peter Kersten (zie 17).
19 Antonius (Toon) Kosman
Vooroorlogs adres: Hooge Horst.
Bouwjaar: onbekend.
Functie: boerderij.
Hoofdbewoner: Antonius (Toon) Kosman, echtgenoot van Antoinette (Netje’) Dinnissen.
Nadere informatie
20 Molen, maalderij, winkel en woonhuis 'De Korenbloem
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: gebouwd voor 1630 in Zaandam-Oost en
in 1904 afgebroken om in 1905 weer opgebouwd te worden op De Horst.
Functie: molen, maalderij
annex winkel en woonhuis.
Hoofdbewoner: vlak voor de oorlog Bernard
Coenen Sr., echtgenoot van Anna Maria van Duinhoven.
Molen de Korenbloem
Bron: www.molendatabase.org/molendb.php.
Geschiedenis
molen “De Korenbloem”
De molen is in 1630
of eerder gebouwd in Zaandam-Oost. De molen heette toen echter “De Haan” of “Vergulde
Haan” en was als type een stellingmolen en als functie oliemolen. In 1904 werd
de molen verkocht aan Gerardus Jacobs, molenaar te Overasselt. De reden dat
Jacobs een korenmolen in bedrijf wilde nemen, was vanwege de rijke graanoogst
rondom De Horst. Dit was zeer tegen de zin van Gerardus Fleuren van de
Noordermolen die Jacobs als concurrent zag, want de welvarende boeren van de
Craneburgsestraat en De Plak gingen op De Horst malen. Nog tijdens de bouw van
de Korenbloem liet Fleuren een maalderij met motor pal naast de molen bouwen.
Er ontstond een
bittere concurrentiestrijd en Jacobs moest al in 1907 zijn molen verkopen voor
een 'habbekrats' (aan jawel dus Fleuren). Zoon Hendrik Fleuren ging de molen
draaien en ook nog wonen in het huis van Jacobs. Wrang, want Jacobs zat
volkomen aan de grond.
In 1919 verkocht
Fleuren de molen, bakkerij en winkelhuis aan zwager Hend Derks van de Heikant.
Na de bouw van kerk
en toren in 1928 en de daaruit voortvloeiende onenigheid met Pastoor Van der
Leeden over het ‘windrecht’, verkocht Derks in 1930 de molen aan Ben Coenen Sr.
(van “De Altena”). Deze ging (noodgedwongen in verband met de wind en de kerk (die
in de weg stond) geheel over op motorkracht en de wieken werden verwijderd.
Zie voor meer informatie: http://www.molendatabase.org/molendb.php door Peter Pouwels).
Nadere informatie van haar bewoners: zie De
Horst: café-winkel “De Korenbloem” en bakkerij Knipping-Coenen, door Leo
Zilessen.
Bedrijfspand van Ben Coenen Sr. omstreeks 1937-39.
Bron: R.K. St, Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.
Groepsfoto schutterij St. Hubertus voor bedrijfspand Ben Coenen Sr.
Bron: R.K. St, Hubertus, door Jan Eikholt Gzn.
21 Café Antoon Peters (“Toon de Apsolon”)
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: onbekend.
Functie: café annex bierhuis “De leste
stuuver”.
Hoofdbewoner: Antoon Peters.
Nadere informatie: zie De Horst: café-winkel
“De Korenbloem” en bakkerij Knipping-Coenen, door Leo Zilessen.
Reestraat (voor de oorlog Hooge Horst) in 1945: de oorlog heeft onmiskenbaar haar sporen nagelaten.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
22 Antonius Coenen
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: onbekend.
Functie: manufactturenwinkel
Hoofdbewoner: Antoon (Tönje) Coenen.
Op de Horst (nu Reestraat vestigde zich
omstreeks de eeuwwisseling (1900) de smid Gerrit Kerkhoff. Deze buurtschap was
voor een goede smid een vruchtbaar werkterrein, omdat er - vooral op de Plak -
boeren woonden. Op deze foto zien wij de verwoeste boerderij en winkel van de
familie G. Kerkhoff in maart 1945. Het bedrijf is daarna weer opgebouwd door de zoons
Jan en Hend Kerkhoff en is nog altijd in bezit van deze familie.
Bron: www.geschiedenisvangroesbeek.nl
23 Winkel Gerrit Kerkhoff
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: onbekend.
Functie: winkel.
Hoofdbewoner: eigenaar Gerrit Kerkhoff.
Naast de woning en winkel stond de smederij
van G. Kerkhoff; daar was na de oorlog ook niet veel meer van over. Het pand
daarnaast is het dubbel woonhuis, dat G. Kerkhoff in 1939 heeft gebouwd. De
bouwsom bedroeg f 12.500 en het huis kon betrokken worden in mei 1940. Smid
Kerkhoff verhuurde de woning aan de families P. Hofmans en H.A. Kerkhoff die
helaas maar vier jaar van hun fraaie woning konden genieten, want in september
1944 begon de verwoesting van De Horst.
Bron: Inleiding door Leo Zilessen,
http://www.geschiedenisgroesbeek.nl/inleiding.htm.
24 Smederij Gerrit Kerkhoff
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: onbekend.
Functie: smederij.
Hoofdbewoner: eigenaar Gerrit Kerkhoff.
De ravage in en om de smederij inspireerde de
fotograaf A. Luijben tot deze fotografische impressie, waarin toch nog iets
positiefs te ontdekken valt, namelijk de 'korenwielen' die later nog wel gebruikt
zullen zijn.
Bron: Inleiding
door Leo Zilessen,
http://www.geschiedenisgroesbeek.nl/inleiding.htm.
25 Petrus (Piet) Hofmans
en Hendrikus Kerkhoff
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: 1939.
Functie: dubbel woonhuis.
Hoofdbewoner: Petrus (Piet) Hofmans en Hendrikus Kerkhoff.
Reestraat in 1945 met de plat gegooide panden van G. Kerkhoff (zie 23).
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
26 Bakkerij Antoon Oomen
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: onbekend.
Functie: bakkerij.
Hoofdbewoner: Antoon (Toon) Oomen, echtgenoot van Anna van Balkom.
Bakkerij A. Oomen na de oorlog in 1945.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
Bakkerij Oomen na de oorlog: wat er nog over is.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
Noodwoning bakkerij Oomen na de oorlog.
Bron: Groesbeek 1945-1950; Het dorp der verwoesting
herrijst", door G.G. Driessen.
27 Timmermanswerkplaats en woning van Joseph (Joep) Thijssen
Vooroorlogs adres: Hooge Horst (nu Reestraat).
Bouwjaar: waarschijnlijk rond 1930-1932
Functie: woonhuis en timmermanswerkplaats.
Hoofdbewoner: Joseph (Joep) Thijssen.
Nadere informatie
Joep Thijssen was van Duitse nationaliteit en was van beroep
aannemer(tje), timmerman en verkoper van verfspullen. Het huis en
werkplaats huurde hij waarschijnlijk van Antoon Oomen die een bakkerij
recht tegenover hem had (zie 26).
De woning en timmermanswerkplaats van de
aannemer Joep Thijssen. Het pand was gelegen tegenover de bakkerij van A. Oomen
aan de huidige Reestraat.
Bron: Inleiding
door Leo Zilessen,
http://www.geschiedenisgroesbeek.nl/inleiding.htm.
Verwoeste omgeving De Horst 1944-1945
Luchtfoto
omgeving De Horst 29 november 1944 vanuit een geallieerde
bommenwerper.
Linksonder
'centrum/kruispunt ' De Horst met zwaar beschadigde huizen en gebouwen. Er
staan nog gliders in de velden alsof ze net geland zijn (Market Garden
- september 1944).
Bron: Nationaal bevrijdingsmuseum Groesbeek.
Luchtfoto
omgeving De Horst (linksonder) januari 1945 vanuit een geallieerde
bommenwerper.
Bron: Nationaal bevrijdingsmuseum Groesbeek.
Een
bijzondere foto van de verwoeste bebouwing van De Horst en de vele
bominslagen- en kraters linksonder op de kaart/foto. In
combinatie met de plattegrond bovenaan de pagina kan de ligging van de
verschillende huizen en gebouwen, alsmede de wegen en paadjes mooi
gesitueerd worden. Zoals bijvoorbeeld het huis van Gradus Peters
tegenover de kerk, en verdere bebouwing aan de Hoge Horst, het
klooster aan de Plakseweg en de bebouwing aan de (huidige)
Reestraat. Indrukwekkend zijn de bomkraters en de ruïnes.
Zoals vermeld waren de bewoners van De Horst in oktober 1944 geëvacueerd.
De Horst is nu niemandsland - frontgebied!
Wat ging door hun hoofden heen toen ze terugkwamen na de oorlog .....?!